Spytkowice

Pierwsza wzmianka pisana o wsi Spytkowice pochodzi z 1229 roku. Został wówczas zwołany wiec, na którym książę Konrad Mazowiecki przy pomocy panów krakowskich pojmał na mszy świętej księcia śląskiego Henryka Brodatego.

Ta krótka notatka może świadczyć o tym, że Spytkowice były na tyle znaczącą miejscowością, iż właśnie tutaj odbyło się spotkanie dostojników. Położenie na skrzyżowaniu ważnych szlaków komunikacyjnych podnosiło rangę miejscowości, mimo że Spytkowice w owym czasie były dopiero w początkowym stadium rozwoju. Trudno jednak mówić o trwałych budowlach z tego okresu, na przykład baszcie czy kościele.

Prace archeologiczne potwierdziły istnienie budowli o charakterze obronnym z XV wieku. Była to drewniana, piętrowa budowla, otoczona czterema narożnymi murowanymi basztami. Ta średniowieczna rycerska fortyfikacja spłonęła, a na jej miejscu stanął gotycko - renesansowy zamek, który był poddawany kolejnym przebudowom. W XVII wieku, w czasach swojej świetności stanowił okazałą rezydencję magnacką. Był to zamek piętrowy, o trzech skrzydłach otaczających dziedziniec arkadowy. W skrzydle południowym po stronie zachodniej i wschodniej wznosiły się dwie wieże. Na przestrzeni wieków właścicielami zamku były rody: Myszkowskich, Zborowskich, Lubomirskich, Szyszkowskich, Opalińskich, Potockich.

Po północnej stronie zamku znajdował się ogród, który również ulegał przekształceniom według aktualnie panującej mody. W różnych epokach historycznych istniały tam: ogród geometryczny, park angielski, ogród wodny czy też ogród włoski. Był tu również zwierzyniec, w którym hodowano daniele.
Źródła historyczne podają, że w roku 1638 w zamku nocował król Władysław IV, kiedy powracał żoną i córką z kuracji w Baden.

Pod koniec XIX wieku zamek znalazł się w stanie daleko posuniętego zrujnowania, co było wynikiem zatracenia funkcji siedzib rodowych, zaprzestania remontów i napraw oraz pożaru. Kolejni właściciele dbali tylko o dochody z folwarków, browaru i gorzelni. Po wojnie zamek przeszedł na własność skarbu państwa i w szybkim tempie popadł w ruinę.

W chwili obecnej wyremontowany zamek przejęło Wojewódzkie Archiwum Państwowe w Krakowie. Zgromadzono tu akta sądowe i administracyjne z XIX i XX wieku, których łączna długość wynosi 10 km.