Lanckorona

Lanckorona miasto do 13 VII 1933, obecnie wieś, siedziba gminy. Znana szczególnie w kręgach artystycznych, miejscowość letniskowa. Gościła tu cała plejada znanych polskich malarzy, artystów ,reżyserów, pisarzy i innych zagorzałych wielbicieli przyrody. Co przyciąga do Lanckorony?
Unikatowy w skali kraju małomiasteczkowy układ urbanistyczny, malownicze niepowtarzalne krajobrazy, swoisty mikroklimat, czyste powietrze, a przede wszystkim cisza i spokój, które dają możliwość dobrego wypoczynku od zgiełku współczesnej cywilizacji. Lanckorona jest też dobrym punktem wypadowym do wycieczek - w Beskid Makowski, Dróżki Kalwaryjskie, do Wadowic i Krakowa.
Jak podaje Jan Długosz na lanckorońskiej górze /550 m. npm./ Kazimierz Wielki postawił zamek. Twierdza miała za zadanie strzec granicy ze śląskiem i drogi do Krakowa. Dokładna data budowy nie jest znana. Wiadomo tylko, że istniał on już w 1336 roku, gdy w nadanym przez Kazimierza Wielkiego akcie lokacyjnym wymieniony został jako, świadek burgrabia lanckoroński Orzeszko.
Zanim jednak Lanckorona uzyskała prawa miejskie, Kazimierz Wielki ufundował tu 1336 r. kościół pod wezwaniem św. Jana Chrzciciela, a następnie, w 1361 r. zezwolił na założenie miasta wójtowi dotychczasowej osady. Król uposażył też wójta w liczne przywileje: /.dwa łany frankońskie, połowę dochodu z jatek rzeźniczych, piekarskich, sukienniczych i szewskich, oddaje mu całkowicie dochody z łaźni i młyna i przeznacza trzeci denar od spraw osądzonych, a szósty czynszu z łanów, wkładając nań obowiązek, ażeby na każdą wyprawę wojenną stawił się uzbrojony kopią, a w pancerzu i na koniu wartującym 6 grzywien /.. Także akt lokacyjny z 1336 r. nadał nowo założonemu na prawie magdeburskim miastu Lanckorona wiele uprawnień: /.ustanawia się wolne targi w każdy czwartek, pozwala mieszczanom sukna i inne towary w Krakowie i innych miastach kupować i sprzedawać, dalej wolny wyrąb drzewa budowlanego w obrębie miasta, oraz postrzygalnię sukna, wagę i wolny dowóz piwa na użytek miasta. Na koniec przypuszcza się miasto do uczestnictwa wszystkich praw, które posiadał Kraków/..

Również Król Władysław Jagiełło doceniał obronne położenie lanckorońskiego zamku oraz bardzo dobry - jak na owe czasy rozwój gospodarczy miasta. Za panowania władcy w 1410 roku Lanckorona stała się siedzibą starostwa niegrodowego. W tym samym roku Lanckorona jako królewszczyzna przeszła w ręce marszałka koronnego Zbigniewa z Brzezia, który używał odtąd tytułu Lanckoroński z Brzezia. Przez następne stulecia miasto, nadal; będące królewszczyzną, znajdowało się w rękach starostów z wielu sławnych rodów m.in. Lanckorońskich, Zebrzydowskich, Czartoryskich, Myszkowskich, Wielopolskich. Rok 1655 - Szwedzi zajęli zamek paląc 79 domów; w mieście pozostało wtedy około 300 mieszkańców. W rok później odbił go podstarości lanckoroński Jan Zarzecki, na czele oddziałów partyzanckich złożonych w większości z chłopów.. Największe jednak straty Lanckorona poniosła podczas Konfederacji Barskiej. W 1768 roku konfederaci opanowali zamek, czyniąc go ważną twierdzą obronną. Rok później zwycięską bitwę z wojskami rosyjskimi stoczył Kazimierz Pułaski. W 1771 roku konfederaci ponieśli klęskę w wyniku której zamek został oblężony. Walki trwały do 8 czerwca 1772 r. i zakończyły się poddaniem polskiej załogi, obróceniem zamku w ruinę, a także zniszczeniem miasta, które już nigdy nie odzyskało swojej świetności. Po pierwszym rozbiorze Polski /1772 r./ starostwo lanckorońskie znalazło się w zaborze austriackim.

W 1777 r. na publicznej licytacji zostało sprzedane Franciszce a Krasińskich. 18 wrzenia 1797 r. cesarz Franciszek II potwierdził posiadanie przez Lanckoronę przywileje, a także - w związku z ustanowieniem w niej magistratu - nadał miastu nowy herb: istniejącą dotąd złotą koronę na niebieskim tle uzupełniono wieńcem laurowym i napisem Sigillum regiae civitatis Landskoroniensis. Wszystko to jednak nie powstrzymało postępującego upadku Lanckorony. Na domiar złego w 1868 r. w Lanckoronie wybuchł wielki pożar, który prawie doszczętnie zniszczył miasto. W ciągu następnych kilku lat odbudowano Lanckoronę według starego planu. Na nowo powstało piękne miasteczko z niepowtarzalnym stromym rynkiem, z którego pod kątem prostym odchodzą malownicze uliczki z drewnianymi domkami. Ta unikalna architektura oraz cisza, spokój i czyste powietrze zachowały się do dzisiaj. Lanckorona może to zawdzięczać zarówno swojemu położeniu na uboczu głównych szlaków komunikacyjnych, jak i utracie praw miejskich 13 - lipca 1933 r. w wyniku czego stała się w latach trzydziestych naszego stulecia wsią letniskową.